Osiągnięcie wysokości przelotowej jest komunikowane przez pilotów – wówczas gasną lampki nakazujące zapinanie pasów. Oznacza to, że rozpoczęła się najbezpieczniejsza faza lotu. Jak to możliwe, że dzieje się to właśnie kilka tysięcy metrów nad ziemią?
Jak wysoko latają samoloty? Jakim cudem najbezpieczniej jest kilka tysięcy metrów nad ziemią? Od czego zależy pułap każdego rejsu? Temat jest bardzo ciekawy i warty zastanowienia, tym bardziej, że niektóre rekordy przyprawiają o zawrót głowy.
Etapy lotu
Według statystyk najbardziej niebezpiecznymi momentami lotu są: start i lądowanie. Cały lot możemy ogólnie podzielić na pięć etapów: start, wznoszenie, utrzymywanie wysokości przelotowej, zniżanie i lądowanie.
Dziś najbardziej interesuje nas środkowy etap powyższej listy, czyli utrzymywanie wysokości przelotowej. Kto wyznacza wysokość przelotową i ile ta wysokość wynosi?
Co to jest wysokość przelotowa?
Wysokość przelotowa to jest minimalna wysokość, na jaką samolot lub inny statek powietrzny może wznosić się nad przeszkodami terenowymi lub budowlanymi, takimi jak góry, wieże, drzewa itp., aby zapewnić bezpieczne przeloty. Wysokość przelotowa jest określana na podstawie regulacji lotniczych i zależy od rodzaju przelotu, rodzaju używanego sprzętu nawigacyjnego, a także od lokalnych uwarunkowań geograficznych. Wartość ta ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa lotów i uniknięcia kolizji z przeszkodami na ziemi.
Wysokość przelotowa – czyli jaka?
Wysokość przelotowa odrzutowych samolotów pasażerskich to standardowo 9500-11500 m n.p.m.
Powietrze w wyższych warstwach atmosfery jest zdecydowanie rzadsze, a więc zmniejszają się opory aerodynamiczne. Mniejsze opory to większa wydajność, a to z kolei determinuje mniej zużytego paliwa. Wysokość przelotowa jest więc przede wszystkim wysokością optymalną dla silników danej maszyny.
Na pułapie 10 kilometrów rzadko występują chmury, które zazwyczaj formują się na wysokości między 2 a 7 kilometrami. Mimo to, piloci wciąż muszą dbać o zachowanie dobrej widoczności, co jest kluczowe. Obecnie w unikaniu kolizji z innymi obiektami pomagają radary, jednak istnieją również inne zagrożenia. Przykładem może być potencjalna awaria samolotu, która może prowadzić do utraty sztucznego horyzontu – urządzenia pomagającego pilotowi określić orientację maszyny. W historii lotnictwa zdarzały się sytuacje, w których piloci tracili orientację w chmurach, a brak punktu odniesienia groził katastrofą.
Kolejny aspekt w kontekście wysokości przelotowej to czas potrzebny na reakcję w razie awarii maszyny. Zazwyczaj problemy techniczne nie prowadzą do całkowitej utraty kontroli nad samolotem. Nawet w sytuacji, takiej jak wejście w tzw. korkociąg, pilot teoretycznie nadal ma możliwość próby ocalenia maszyny. Jednak trzeba podkreślić, że jest to wyjątkowo trudne zadanie, nawet w przypadku samolotu, który działa prawidłowo. Warto również zaznaczyć, że awarie zwykle nie zdarzają się bez przyczyny, dlatego samoloty rzadko zaczynają gwałtownie opadać ku ziemi.
Kto wyznacza wysokość przelotową dla każdego lotu?
Okazuje się, że wysokość przelotową dla danego rejsu wyznacza operator lotu, który zgłasza ją do wieży kontrolnej. Ta sprawdza bowiem plan lotów pod kątem ewentualnych konfliktów.
Podczas lotu piloci utrzymują wysokość, która jest im przypisana przez kontrolerów ruchu lotniczego. Piloci mogą w porozumieniu z wieżą zmieniać tę wysokość w celu uniknięcia chmur, obszarów burzowych lub zgłaszanych przez innych pilotów turbulencji. Często zmiany te są także podejmowane w celu oszczędzenia paliwa. Procedury nakazują również obniżanie wysokości w przypadku awarii lub innych sytuacji nietypowych. W sytuacji, gdy dwie maszyny zgłaszają tę samą wysokość, czas i obszar przelotu, pierwszeństwo ma lot, który został zgłoszony wcześniej. Wysokości przelotowe nie są przypisane konkretnym liniom lotniczym i nie podlegają rezerwacji, jak niektóre pasma radiowe.
Z jaką prędkością latają samoloty pasażerskie?
Samoloty pasażerskie zazwyczaj utrzymują prędkość w zakresie od 740 do 930 km/h. Oczywiście, prędkość ta może się zmieniać w trakcie lotu, ale na ogół pozostaje w podanych przedziałach na wysokości przelotowej. W lotnictwie prędkość mierzona jest i podawana w węzłach, podobnie jak na morzu.
Współczesne samoloty pasażerskie nie osiągają już tak dużych prędkości jak naddźwiękowce, których era zakończyła się na początku XXI wieku, ale i tak robią wrażenie swoimi osiągami. Aby osiągnąć wysokość przelotową, czyli kilka kilometrów nad poziomem morza, co przewyższa wysokość Mount Everest, samolot pasażerski potrzebuje zwykle nie więcej niż 10 minut od oderwania się od pasa startowego.